Сайта кӗр | Регистраци | Сайта кӗрсен унпа туллин усӑ курма пулӗ
 -0.7 °C
Выртакан чул мӑкланать, ҫӳрекен чул якалать.
[ваттисен сӑмахӗ]
 

Юпа уйӑхӗ (ҪЯ)

Ҫулталӑк ярӑмӗн пайӗ.

Юпа уйӑхне тата авӑн, йӗтен-кантӑр, вугӑ, вучах, хура кӗре, пӳрге-ҫурта кӗнӗ уйӑх тесе калаҫҫӗ.
Юпа уйӑхӗнче йывӑс ҫулҫисем тӑкӑнса пӗтеҫҫӗ. Вӑрман хуралать. Куҫ курман тӗттӗм каҫсем тӑраҫҫӗ. Кашкӑрсем кӗтӳленсе выль-ӑхсене, сурӑхсене тытма сунара тухаҫҫӗ, яла ҫӳреҫҫӗ. Хур кайӑксем кӑнтӑр енне вӗҫсе кайса пӗтеҫҫӗ.
Кураксем, чанасем ушкӑнланса, кӗтӳленсе, чанкӑлтатса вӗҫеҫҫӗ.
Чанисем: "Эпир те сирӗнпе, эпир те сирӗнпе кӑнтӑра пыратпӑр. Кӑнтӑра, кӑнтӑ-ра", - тесе чанкаҫҫӗ тет. Пӗрремӗш юр ӳксенех вӑрмана е хулана вӗҫсе тараҫҫӗ. "Каймастпӑр, каймастпӑр", - тесе калаҫҫӗ тет.
Пӗрремӗш юр ӳксен хурт вӗллисене утарти лаҫсене кӗртсе лартаҫҫӗ. Шӑши куршанакне, хура курӑк хывса хӑвараҫҫӗ.
Йӗтем ҫинчи шутлӑ капансене /тырӑсене/ ҫапса пӗтереҫҫӗ. Усрав /запас/ капанӗсене ҫапмасӑрах хӑвараҫҫӗ. Вӗсене тырӑ хаклансан е ҫитес ҫулта тырӑ пур-ҫук вӑхӑтра ҫапаҫҫӗ. Юпа уйӑхӗнче тырӑ авӑртма армана тухаҫҫӗ. Кӗрпе, ҫӑнӑх, салат, выльӑх ҫӑнӑхне /пусӑпкӑ/ авӑртаҫҫӗ.
Сутмалли тырӑсене тепӗр хут алласа тасатаҫҫӗ.
Кил-йышпа юпа чӳкне, кӗрхи ҫимӗке кил-йышпа хӗрт-сурт, пӳрт сыхчи чӳкне ирттереҫҫӗ. Ҫуллахи хӳшӗ-лаҫсенчен хӗллехи ҫурта куҫаҫҫӗ.
Хӗрарӑмсем, ҫамрӑксем купӑста касса тӑварлаҫҫӗ.
Ниме туса васкаканӗсем шӳтернӗ, типӗтнӗ кантӑр-йӗтӗне тылӑпа тыллаҫҫӗ, шӑртпа шӑмӑсенчен тасатаҫҫӗ. Сӳс туса кӗнчеле арлаҫҫӗ.
Ҫӑм таптарса арлаҫҫӗ. Сивве кӗриччен сӑхман тӗртсе, пусса-ҫуса тӑлла-сӑхман таваҫҫӗ, ӑшӑ тумтир ҫӗлеҫҫӗ. Хӗрсемпе каччӑсем — улахра, ал-ӗҫӗсене тӑваҫҫӗ.
Картишри выльӑха умри апат ҫинче усраҫҫӗ. Сутмаллине пасара илсе тухаҫҫӗ. Какай тумаллине самӑрлатма ҫитереҫҫӗ, Хӗл каҫмаллисене, йышланса пӑру памаллисене уйрӑм ушкӑна уйӑраҫҫӗ.
Кӗрхи ҫимӗк, юпа чӳкӗ хыҫҫӑн, ӗҫ пуҫтарсан ял-йышпа уйӑх вӗҫнелле кӗрхи сӑра ӗҫкине, ял-йыш ӗҫкине туса ирттереҫҫӗ.
Кӗр вӗҫленет. Ҫул-йӗр шӑнса хытать. Ял ҫынни ҫул уҫӑласса кӗтет.

Паллӑ кунӗсем, уявсем

1-8. Вӑрман хуралнӑ, ҫулҫӑ тӑкӑнса пӗтнӗ вӑхӑт. Утар лаҫӗсене тасатнӑ, тӳрлетнӗ вӑхӑт. Хур кайӑк, тӑрнасем вӗҫсе кайнӑ вӑхӑт.
2. Кӗрхи пыла илнӗ кун. Хурт ами кунӗ.
2-10. Ҫак кунсенче вӗллесене утар лаҫҫине кӗртсе лартаҫҫӗ. Вӗллери карассене тӗрӗслеҫҫӗ. Утар чӳкне, хурт усравӗн чӳкне ирттереҫҫӗ. Кӑрчама сӑрине уҫаҫҫӗ. Ача-пӑчана утар ӗҫне явӑҫтараҫҫӗ.
3. Арман кунӗ. Авӑн ҫапса пӗтерсе йӗтем чӳкне чӳкленӗ. Авӑн, йӗтем сыхчине пӑтӑпа-сӑрапа асӑннӑ. Армансенче тырӑсене авӑртма пуҫланӑ. Хӗллехи пӳрте пурӑнма куҫнӑ вӑхӑт.
5-10. Юпа чӳкне ирттермелли вӑхӑт.
10. Юпа кунӗ. Кӑҫал вилнисен тӑпри сине юпа лартнӑ кун /юпине ӳппӗн лартаҫҫӗ/. Ваттисене /вилнисене/ килтен ӑсатса кӑларса янӑ кун.
11. Ҫӗнӗ уйӑх кунӗ.
14. Чиркӳ календарӗ тӑрӑх Пукрав. Купӑста касмалли, ҫарӑк кӑшмансене пуҫтарса пӗтернӗ вӑхӑт.
Юлашки кайӑксем /кураксем/ кӑнтӑралла вӗҫсе кайнӑ вӑхӑт.
Уйӑп, кӑсӑя, ула такка, ҫурҫӗрти кайӑксем ял-хула ҫумне вӗҫсе килеҫҫӗ. Туйсем ирттермелли вӑхӑт. Улах пуҫланать.
17. Арҫурисем, вӑрманти ыр-усалсем ҫил кӑларса йывӑҫсене хуҫса алхасаҫҫӗ. Ҫанталӑк улшӑннӑ вӑхӑт.
22. Кӗрхи кӑмпасене пуҫтармалли вӑхат.
23-29. Килти хӗрт-сурт чӳкне, ял-йыш ӗҫкине, кӗрхи сӑра ӗҫкине ирттермелли вӑхӑт.
27. Чиркӳ календарӗ тӑрӑх, ал ӑстисене хӳтӗлекенӗн, эрне куна хисеплекен Праски кунӗ. Ваттисен кунӗ.
28-31 Кантӑр тылласа сӳслес ӗҫ вӗҫленнӗ. Тӑла сӑхман туса ӑшӑ тумтир ҫӗленӗ. Урапасене хӗллехи лупас айне лартнӑ. Ҫуна-кӳмесене кӑларса тӳрлетнӗ. Ҫӗр шӑнасса, юр ҫӑвасса, ҫул уҫӑласса кӗтнӗ.


 
Статья каҫми :: Пичет версиӗ

Admin тӳрлетнӗ, информацие 2007-03-26 22:22:20 вӑхӑтра улӑштарнӑ. 4328 хут пӑхнӑ.
Orphus

Баннерсем

Шутлавҫӑсем